Decem concepti et termini

(Serbian)

Summary


This book contains lectures given by Prof. Davor Džalto during the winter semester 2007 at the Faculty of Culture and Media in Belgrade. The original form of the lectures was slightly modified and adopted for the printed version. These lectures were designed to explore some of the basic concepts of aesthetics, art history and theory. The focus was on the genesis and historical background of the concepts, but also on possibilities of their application to contemporary art and culture.

The book DECEM CONCEPTI ET TERMINI (Ten Concepts) is divided into following chapters:

Cult-Culture-Art

Techne-Ars-Creatio

The Artist

Mimesis

Simulacrum

Human Body as an Aesthetic Phenomenon

Space in Art and the Visual-Art Elements

Beautiful-Ugly

The Style and The Meaning

Tautology

Apart from offering a historical perspective, the author also interprets these concepts in an original way. Pointing to the various contexts in which the concepts can be found and used, the author also develops his own understanding of their significance for the modern culture and broader theoretical insights.

The author’s approach demonstrated here represents a unique combination of aesthetic, art-theoretical, art-historical, theological and linguistic views.

(Excerpts from the reviews)

Knjigu Davora Džalta Decem concepti et termini sačinjava deset rasprava o umetnosti. Umetnosti, svojoj neprestanoj inspiraciji, Davor Džalto pristupa „i dušom i telom“ i rukom i osećanjima i razumom i umom, umetnost mu je način života i način doživljavanja sveta, a da, pri tom, ne ostaje (samo) u estetskoj fazi (u Kjerkegorovom smislu).

Već i naslovi pojedinih rasprava, poglavlja: 1. Kult – Kultura – Umetnost; 2.Tehne – Ars – Creatio; 3. Umetnik; 4. Mimesis; 5. Simulakrum; 6. Telo kao estetski fenomen; 7. Prostor i likovni elementi; 8. Lepo – Ružno; 9. Stil i značenje; 10. Tautologija ukazuju na autorov izbalansirani pristup formalnim i sadržinskim elementima koji čine umetnost i u užem, kao i u širem smislu, i prelaz sa sociološkog područja ka filozofiji umetnosti i estetici.
Tako, u tekstu Kult – Kultura – Umetnost razmatrajući odnos umetnosti i kulture i mesto umetnosti u kulturi kao nadređenom, širem pojmu – autor pod kulturom podrazumeva sveukupnost čovekovih materijalnih i duhovnih dobara, sve ono što je posledica čovekove stvaralačke ili proizvodne delatnosti. Umetnost u tom smislu pripada kulturi, a često se na umetnost gleda i kao na najreprezentativniji vid kulturnog stvaralaštva.

Zahvaljujući temeljitom poznavanju istorije umetnosti, Džalto često razmatra istorijske, pa i praistorijske artefakte (uz obaveznu potragu za etimološkim korenima) pa pokazuje očiglednu ulogu svesti u obradi materijala i ukazuje da su svi primeri koje navodi istovremeno i mesta prvih kultova, mesta čovekovog odnosa prema prirodnom, ali i onostranom kao i „prvi svedoci kulturne proizvodnje i prvi spomenici koje ubrajamo u ‘umetničke’“.
Veza između kulta, kulture i stvaralaštva se ustanovljuje isticanjem hrišćanskog creatio ex nihilo, a otuda i čovekova „težnja ka opštenju sa božanskim“.

U sledećem poglavlju, autor pribegava evoluciji pojma umetnosti, odnosno istorijskim momentima i etimologiji i pokazuje da je stvaralaštvo prevođenje stvari iz „ne-bića“ u „biće“, dakle, stvaranje iz ničega.
Razmatranje Mimesis, a zatim i Simulakrum, od Platona, Aristotela preko Renesanse do 20. veka pokazuje transformaciju pojma mimesis i uslovljava poređenja mimesis i simulakrum ( simulirati, napraviti da nešto izgleda kao nešto drugo, „kao da je…“) Tako „realnost iščezava a na mesto nje dolazi hiperrealnost ili simulacija realnosti.“
Poglavlje Lepo – Ružno pomoću ove dve granične sadržinske estetske kategorije pokazuje mogućnosti čitavog spektra shvatanja i određenja estetike upravo na definisanju i lociranju ove dve estetske modifikacije u estetičkom korpusu.

U završnom poglavlju, pojmom Tautologija, koji dolazi iz logike i za koji se može reći da nam ne daje nikakvo novo saznanje, a ona je još i iracionalna, apsolutno autonomna, zatvorena, zapravo ni tačna ni netačna, nepromenljiva i apofatička, autor nam pokazuje karakteristike savremene umetnosti i njene težnje da ne služi i ne trebe da služi bilo čemu, da ima sopstveni sadržaj i svrhu, čime se umetnost odvaja od svega spoljašnjeg. Time se u prvi plan postavlja autonomija i samoreferencijalnost umetnosti.

Time, zajedno sa savremenim umetnicima i teoretičarima umetnosti, Davor Džalto zaključuje da „umetnost prestaje zapravo da bude ono što je bila (nešto napravljeno) i postaje teorija umetnosti, čime praktično umire kao specifična delatnost.“

Davorov pristup obradi svih pojedinačnih tema je visoko inovativan i originanalan, pružajući istovremeno uvide u već postojeće teorijske diskurse i istorijsku pozadinu geneze pojedinih pojmova. Zbog svega navedenog, pozitivno ocenjujem rukopis i predlažem ga za štampu.

dr Radomir Videnović (2008)